mgr Anna Mirosz
Pielęgniarka opatrunkowa
Przewodnicząca Zespołu ds. profilaktyki i leczenia ran przewlekłych
Członek Zarządu Stowarzyszenia Naukowego Leczenia Ran

Drodzy Państwo,

Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że to co jemy ma wpływ na poziom glikemii, nadciśnienie tętnicze, miażdżycę tętnic i powstanie wielu innych groźnych chorób. Słowo „dieta” kojarzy się wielu osobom z głodzeniem, restrykcjami, chudnięciem. Nic bardziej mylnego, dieta to sposób odżywiania.

Informacje dotyczące diety dla osób chorych z cukrzycą typu 2 znajdziecie Państwo pod linkiem CIEKAWOSTKI DIETETYCZNE, gdzie pani mgr Kinga Oklesińska, dietetyk pracujący w SPZOZ odpowiedziała na zadane przeze mnie pytania. Dowiecie się Państwo:

• że w SPZOZ działa poradnia dietetyczna,
• jak można zapisać się na wizytę,
• oraz wiele innych ciekawych zaleceń dietetycznych i nurtujących pytań.

Pani Kinga opisała żywienie w cukrzycy typu 2, a ja przekażę Państwu wiedzę na temat cukrzycowej choroby nerek. Tematyka podyktowana jest tym że kolejny nasz pacjent musi być poddany dializom z powodu cukrzycowego uszkodzenia nerek.

Z wielkim niepokojem obserwuję brak wiedzy osób chorych na cukrzycę dotyczącej powikłań późnych tej choroby. Stwierdzenie „Jak nie boli to znaczy, że jestem zdrowy” skutkuje, NA CAŁYM ŚWIECIE, dużą ilością amputacji kończyn dolnych, zawałów serca, utraty wzroku, niewydolności nerek i przedwczesną śmiercią. Z poprzednich moich artykułów dowiedzieliście się Państwo, że cukrzyca to choroba całego organizmu, bardzo podstępna, która przez lata może nie dawać objawów. Często zdarza się, że cukrzyca zostaje rozpoznana w momencie owrzodzenia stopy, czy choroby nerek lub problemów ze wzrokiem. Dlatego tak bardzo ważną rolę odgrywają badania profilaktyczne i odpowiednie postępowanie oraz prawidłowe odżywianie.

Żywienie w cukrzycy odgrywa istotną rolę w zapobieganiu i leczeniu przewlekłych powikłań tej choroby do których zaliczamy między innymi nefropatię czyli cukrzycową chorobę nerek. Żywienie osoby z cukrzycową chorobą nerek jest bardziej restrykcyjne niż w samej cukrzycy. O ile z punktu widzenia utrzymywania glikemii w normie najważniejszym makroskładnikiem pokarmowym są węglowodany, czyli źródło glukozy dla organizmu, o tyle w przypadku nefropatii tym newralgicznym składnikiem pokarmowym jest białko. Pacjenci z cukrzycową chorobą nerek muszą modyfikować ilość przyjmowanego białka w zależności od stopnia uszkodzenia nerek. Należy również ograniczyć ilość podaży sodu, potasu i fosforu.

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego ilość soli, pochodzącej ze wszystkich źródeł, nie powinna przekraczać 5 g/dobę. 5 g to jedna łyżeczka od herbaty. Przy cukrzycowej chorobie nerek, sól należy ograniczyć do ok. 1,5 g na dobę.

Należy bezwzględnie całkowicie zrezygnować z dosalania potraw. Warto też rozważyć wypiek własnego pieczywa oraz samodzielne pieczenie mięsa, które wykorzystamy np. do kanapek, zamiast tradycyjnych wędlin. Produkowane na skalę przemysłową pieczywo i wędliny to główne źródła nadmiaru soli w diecie. Duże ilości soli znajdują się w konserwach, marynatach, produktach wędzonych, parówkach, kiełbasach, salami, serach żółtych i topionych, kostkach rosołowych, zupach i sosach w proszku, przyprawach np. typu Jarzynka. Należy znacznie ograniczyć lub wyeliminować te produkty.

Jeśli w organizmie jest zbyt dużo potasu, należy zrezygnować z: pomidorów, bananów, orzechów, kakao, czekolady, nasion roślin strączkowych, suszonych owoców, kasz, grzybów, wywarów mięsnych i warzywnych.

W przypadku zaburzonej gospodarki fosforanowej należy zrezygnować z: ryb, podrobów, cielęciny, gęsiny, płatków zbożowych, kasz, nasion strączkowych, pieczywa razowego, dań błyskawicznych, napojów gazowanych.

U chorych z przewlekłą niewydolnością nerek należy również sprawdzać poziom takich elektrolitów jak wapń, żelazo magnez, cynk i w zależności od wyników modyfikować dietę.

Uszkodzenie małych naczyń krwionośnych

Zarówno długotrwale utrzymujący się wysoki poziom glikemii jak i niewyrównana glikemia prowadzą do uszkodzenia dużych jak i małych naczyń krwionośnych. Uszkodzenie małych naczyń krwionośnych w obrębie kłębuszków nerkowych oraz miąższu nerek, prowadzi do ich niewydolności. Nefropatia jest zatem nie tyle powikłaniem cukrzycy, ile powikłaniem niewyrównanej, nieleczonej lub nieodpowiednio leczonej cukrzycy.

Co należy wiedzieć o nerkach i ich funkcji w organizmie

Nerki nazywane są naturalnym filtrem krwi w organizmie i oczyszczają organizm z toksyn. Utrzymują równowagę wodno-elektrolitową, kwasowo-zasadową, regulują gospodarkę hormonalną, usuwają produkty przemiany materii, filtrują krew i zapewniają właściwe warunki pracy pozostałym narządom. Do ich zadań należy też regulowanie gospodarki wapniowo-fosforanowej i humoralnej (rodzaj odporności).

Zbudowane są z miliona mikroskopijnych części – nefronów, które składają się z kłębuszka nerkowego filtrującego krew i kanalika (cewki nerkowej), którym przefiltrowane składniki przepływają, po czym ulegają dalszym przemianom i na ostatnim etapie przekształcają się w wydalany z organizmu mocz, który spływa do miedniczek nerkowych. Każdy stan chorobowy może spowodować wyłączenie z pracy pewnej grupy nefronów i przejęcie ich obowiązków przez kolejne, co prowadzi do ich obciążenia i upośledzonego funkcjonowania.

Prawidłowa praca nerek bardzo mocno powiązana jest z ciśnieniem tętniczym krwi. Wysokie ciśnienie u osób bez cukrzycy uszkadza nerki, ale w przypadku diabetyków znacznie przyspiesza rozwój cukrzycowej choroby nerek. Jednocześnie uszkodzenie nerek przez wysokie poziomy glikemii prowadzi do wzrostu ciśnienia tętniczego. Dlatego w leczeniu pierwszych stadiów cukrzycowej choroby nerek, stosuje się te same leki, co przy nadciśnieniu, nawet jeśli pacjent nadciśnienia nie ma. Leki te mają działanie ochronne dla nerek (spowalniają rozwój cukrzycowej choroby nerek czyli nefropatii).

Jakie są czynniki ryzyka cukrzycowej choroby nerek?

Do czynników ryzyka zaliczamy:

• przewlekłą hiperglikemię;
• duże wahania glikemii;
• predyspozycje genetyczne;
• nadciśnienie tętnicze;
• palenie papierosów;
• płeć męską;
• wysokie stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi;
• dietę bogatą w białko;
• nadużywanie soli;
• dodatni wywiad rodzinny w kierunku nefropatii cukrzycowej;
• przyjmowanie niektórych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych;

Cukrzycowe uszkodzenie nerek we wczesnej fazie nie daje żadnych objawów, dlatego tak ważne jest, by każda osoba chora na cukrzycę regularnie badała mocz. Nieleczona choroba prowadzi do niewydolności nerek, a wówczas konieczne staje się stosowanie dializ.

Co to jest dializa?

Dializa, jest to leczenie nerkozastępcze, które polega na usuwaniu z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii oraz wody, których nie są w stanie usunąć nieprawidłowo funkcjonujące nerki. Dzięki dializie z organizmu usuwane są również różnego rodzaju związki toksyczne.

Działania profilaktyczne

Chorzy na cukrzycę typu 2 powinni wykonywać badanie moczu raz w roku od momentu diagnozy, pacjenci z cukrzycą typu 1 – raz w roku, pierwszy raz po 5 latach od diagnozy oraz u wszystkich chorych na cukrzycę ze współistniejącym nadciśnieniem tętniczym.

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne (PTD) zaleca osobom chorym na cukrzycę regularne wykonywanie badań przesiewowych, aby jak najwcześniej wykryć cukrzycową chorobę nerek.

Do badań przesiewowych zaliczamy:

• badanie ogólne moczu,
• ACR (wskaźnik albumina/kreatynina),
• poziom kreatyniny,
• GFR (glomerular filtration rate) metoda pozwalająca na ocenę działania nerek.

Wyniki tych badań wskażą, czy nerki pracują prawidłowo.

Przy przewlekłej chorobie nerek, sposób odżywiania zależy od stopnia upośledzenia czynności narządu. Dieta jest ustalana przez lekarza, dietetyka indywidualnie dla każdego pacjenta. Powinna być zgodna z zapotrzebowaniem organizmu na wartości odżywcze i odpowiednią ilość kalorii.

W zaawansowanej chorobie w okresie przeddializacyjnym, pacjenci powinni kontrolować stężenie cholesterolu.

U osób poddanych dializoterapii z powodu cukrzycowego uszkodzenia nerek konieczne jest:

• ograniczenie płynów,
• zwiększenie spożycia białka jako materiału budulcowego, jego duże ilości wydalane są wraz z moczem (objaw skrajnej niewydolności nerek) grozi to wycieńczeniem całego organizmu.

Każdy pacjent powinien mieć indywidualnie określone dzienne zapotrzebowanie energetyczne by wypełniać podstawowe funkcje metaboliczne – zaawansowana nefropatia cukrzycowa często prowadzi do niedożywienia, a wówczas niezbędna jest dieta wysokoenergetyczna.

Zalecenia PTD odnośnie do ilości białka w diecie osób dorosłych z cukrzycą:

Przy cukrzycowej chorobie nerek należy zmodyfikować dietę w taki sposób, aby była ona dopasowana zarówno do cukrzycy, jak i do niewydolności nerek. Zbyt duża ilość przyjmowanych węglowodanów może niekorzystnie wpłynąć na poziom glukozy we krwi i w efekcie na funkcjonowanie nerek. Leczenie dietetyczne u osób z cukrzycową niewydolnością nerek uzależnione jest od ogólnej sytuacji zdrowotnej pacjenta. Ograniczenie ilości spożywanego białka jest ogólną zasadą diety przy niewydolności nerek, ale zależy od fazy upośledzenia pracy nerek i zawsze powinna być indywidualnie dopasowana do stanu pacjenta.

Jak podaje Polskie Towarzystwo Diabetologiczne – „nie ma diety uniwersalnej dla wszystkich pacjentów z cukrzycą. Optymalne dla chorego proporcje makroskładników powinny być ustalane indywidualnie z uwzględnieniem wieku, aktywności fizycznej, obecności powikłań cukrzycy, schorzeń dodatkowych”.

Drodzy Państwo, mam nadzieję, że już Wiecie jak ważne są badania profilaktyczne i odpowiednie odżywianie, które może ustrzec Was przed rozwinięciem się wielu groźnych powikłań cukrzycy.

Drukuj