Odleżyny to rany powstałe na skutek przewlekłego ucisku tkanek między kośćmi a podłożem u osób unieruchomionych. Bardzo trudno jest je wyleczyć. Proces gojenia, zwłaszcza przez tzw. ziarninowanie (w przypadku przewlekłych ran) wymaga tworzenia nowych tkanek, co jest procesem pochłaniającym duże ilości energii. Aby proces gojenia ran mógł przebiegać właściwie organizm musi otrzymywać odpowiednią ilość energii i składników odżywczych, w tym szczególnie białka. Zapotrzebowanie na energię u chorego wzrasta około 1,5 razy w stosunku do zapotrzebowania osoby zdrowej i wynosi około 30-35 kcal/kg masy ciała na dobę, a w przypadku rozległych ran zapotrzebowanie to może być nawet większe.
Dieta chorego z odleżynami polega na uzupełnieniu niedoborów pokarmowych ze szczególnym uwzględnieniem białka. Optymalne, dzienne zapotrzebowanie na białko u osoby dorosłej wynosi ok. 0,9 g/kg masy ciała, u osób z ranami zapotrzebowanie na białko wzrasta do 1,5-2,1 g/kg masy ciała/dobę. Zawarte w białkach aminokwasy biorą aktywny udział w budowie i regeneracji tkanki mięśniowej. Najlepszym źródłem białka są produkty pochodzenia zwierzęcego: mleko i jego przetwory, jaja, mięso, drób oraz ryby.
Przy odleżynach zalecana jest dieta łatwo strawna bogatobiałkowa.
- Posiłki należy spożywać regularnie, od 4 do 6 razy dziennie.
- Potrawy gotować w wodzie/ na parze, piec bez tłuszczu, w rękawie foliowym.
- W celu zwiększenie ilości białka w diecie można wykorzystać mleko w proszku jako dodatek do potraw (do zaprawiania zup, sosów, do deserów mlecznych, do różnych ciast i napojów). Białko jaja kurzego także wzbogaca potrawy w ten składnik (budynie, pulpety, rolady mięsne, omlety.
- Należy unikać potraw i produktów ciężkostrawnych, wzdymających ostro przyprawionych, a także używek (papierosów, alkoholu, mocnej herbaty i kawy).
- Spożycie tłuszczów zwierzęcych, słodyczy, cukru i soli powinno być ograniczone do minimum.
- Bardzo istotne jest utrzymanie należnej wagi ciała pacjenta.
Witaminy i składniki mineralne szczególnie ważne przy odleżynach
Obowiązkowo w codziennej diecie powinny znaleźć się produkty zawierające witaminy C, E i A: owoce, warzywa (zwłaszcza zielone) i oleje roślinne. Witamina C jest bardzo ważna w diecie chorego z przewlekłą raną, gdyż jest niezbędna do syntezy kolagenu budującego bliznę, ma także właściwości przeciwutleniające. Owoc powinien być podawany do 1-2 posiłków w ciągu dnia, dla osób starszych ważne by były to owoce dojrzałe i obrane, tak by łatwo było je zjeść. Warzywa mogą być spożywane w postaci podgotowanej, duszonej lub surowej. Z olejów roślinnych warto wybrać olej rzepakowy lub z orzecha włoskiego, gdyż poza witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach zawierają największe ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych np. omega-3 – bardzo ważnych z uwagi na ich możliwe działanie przeciwzapalne.
W jadłospisie osoby z gojącą się raną należy zadbać o dostateczną podaż mikroelementów, zwłaszcza cynku i selenu. Cynk, podobnie jak witamina C, jest niezbędny do syntezy kolagenu. Dobrym źródłem tych mikroelementów są pełnoziarniste produkty zbożowe, mięso (zwłaszcza drobiowe i wołowe) i żółtko jaja.
Należy również pamiętać o odpowiedniej podaży błonnika pokarmowego i płynów, by nie dopuścić do pojawienia się zaparć.
Arginina – ważny aminokwas w przypadku trudno gojącej rany
Arginina wchodzi w skład kolagenu i jest źródłem tlenku azotu, substancji rozszerzającej naczynia i poprawiającej ukrwienie tkanek. Zapewnienie odpowiedniej ilości argininy zwykłą dietą jest bardzo trudne, dlatego warto rozważyć stosowanie specjalistycznego preparatu zawierającego ten aminokwas.
W diecie można podawać choremu (po konsultacji z lekarzem/dietetykiem) również dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego np.: nutridrinki, peptomen, protifar itd.
