Pielęgniarka opatrunkowa
Przewodnicząca Zespołu ds. profilaktyki i leczenia ran przewlekłych
Członek Zarządu Stowarzyszenia Naukowego Leczenia Ran
Zespół stopy cukrzycowej to infekcja, owrzodzenie, destrukcja tkanek głębokich, kości, stawów, w połączeniu z zaburzeniami lub zanikiem czucia w obrębie stóp, poniżej kostki. Występuje u 10-15% osób chorych na cukrzycę i jest bardzo trudne do leczenia.
Zespół stopy cukrzycowej może objawiać się raną/owrzodzeniem lub zniekształceniem stopy z powodu przewlekłej, postępującej destrukcji układu kostno-stawowego w obrębie stopy – staw Charcota.
Co powinno zaniepokoić?
- sucha łuszcząca się, pękająca skóra na stopach,
- miejscowy brak czucia – w obrębie stóp,
- uczucie mrowienia, pieczenia, drętwienia, bólu w obrębie stóp i czasami dłoni (dlatego tak trudno wytłumaczyć pacjentom, że nie będą czuć bólu zranienia czy oparzenia – przecież czują drętwienie, mrowienie, pieczenie- to jest polineuropatia),
- zimne, blade stopy – spowodowane zaburzeniami krążenia,
- zdeformowane paznokcie,
- zanik owłosienia na stopie i podudziu,
- nadmierne rogowacenie naskórka (hiperkeratoza) i pękanie skóry pięt lub w przestrzeniach międzypalcowych,
- modzele na podeszwowej części stopy,
- otarcia naskórka, skaleczenia, rany, owrzodzenia.
Objawy te często są niezauważane przez pacjentów lub są lekceważone. Z tego powodu dochodzi do dalszego pogłębiania się powikłań i w konsekwencji dochodzi do deformacji kostnych a nawet do martwicy tkanek, które może skończyć się amputacją.
Dlatego tak ważna jest stała kontrola poziomów glikemii we krwi oraz kontrola funkcjonowania całego organizmu u specjalistów z różnych dziedzin medycyny.
Jeśli występują u Pana/Pani te objawy, należy jak najszybciej skontaktować się z diabetologiem lub lekarzem POZ, który pokieruje do odpowiedniego specjalisty.
Leczenie cukrzycy to zadanie dla specjalistów z wielu dziedzin.
W zależności od czynnika etiologicznego wyróżniamy trzy postacie stopy cukrzycowej:
- neuropatyczną,
- niedokrwienną,
- mieszaną neuropatyczno – niedokrwienną.
Neuropatyczna stopa cukrzycowa
Spowodowana jest uszkodzeniem nerwów obwodowych. Charakteryzuje się zaburzeniami czucia bólu, wibracji, temperatury (ciepła, zimna). Stopa może być zaczerwieniona, o zwiększonym uciepleniu, obrzęknięta. Rany umiejscowione są przeważnie na podeszwowej części stopy. Dno rany może być pokryte czopem martwiczym, a skóra wokół pozbawiona jest czucia.
Uszkodzenie obwodowego układu nerwowego w cukrzycy prowadzi również do zniekształcenia palców i stóp.
Pojawiają się tzw. palce młoteczkowate (palce przykurczone i zgięte, głowy kości śródstopia ulegają uwypukleniu).
Neuropatia obwodowa powoduje stopniowy zanik funkcji nerwów i sprzyja zwiększonej podatności stopy na różne urazy np. otarcia, odgniecenia, zranienia, oparzenia.
Zdjęcia przedstawiają stopy cukrzycowe neuropatyczne.
W leczeniu stopy cukrzycowej neuropatycznej kluczową rolę pełni odciążenie miejsca narażonego na powstanie rany i miejsca z raną lub całej kończyny (ZŁOTY STANDARD), leczenie infekcji ogólnej poprzez antybiotykoterapię, wyrównanie metaboliczne, chirurgiczne opracowanie rany, odpowiednie opatrunki oraz właściwe postępowanie miejscowe.
Odciążenie ma za zadanie wyeliminować nacisk powodujący urazy. Stąpanie i przenoszenie na chorą nogę ciężaru powoduje mechaniczne uszkodzenie owrzodzenia i uniemożliwia jego gojenie. Odciążenie miejsc narażonych na ucisk, jak również miejsc z owrzodzeniem można uzyskać przez zastosowanie wkładek ortopedycznych, specjalistycznego obuwia unieruchamiającego stopę i/lub podudzie typu półbut piętowy, but typu Walker, opatrunku gipsowego (total contact cast, typu gejsza), chodzenie przy pomocy kul łokciowych, wózek inwalidzki, pozostanie w łóżku. Każda metoda jest dobra, aby uratować stopę przed amputacją.
Buty odciążające stopę Pacjentów Gabinetu leczenia ran.
Niedokrwienna stopa cukrzycowa
Spowodowana jest przez miażdżycowo zmienione tętnice.
Konieczne jest leczenie rewaskularyzacyjne, polegające na poszerzeniu i udrożnieniu zwężonego naczynia krwionośnego, bez którego nie jest możliwe wyleczenie owrzodzenia cukrzycowego.
Skóra na stopie jest sucha, kończyna pozbawiona owłosienia, zimna o bladym zabarwieniu, pojawia się bolesność w ruchu.
Rany umiejscowione są zazwyczaj na brzegach stóp i czubków palców (dystalne części stopy).
Objawia się klinicznie brakiem tętna na tętnicach: grzbietowej stopy, piszczelowej tylnej, podkolanowej, udowej.
Żaden opatrunek specjalistyczny nie pomoże w wygojeniu owrzodzenia cukrzycowego w przebiegu niedokrwienia bez udrożnienia przepływu krwi w naczyniach tętniczych.
Zdjęcia niedokrwiennej stopy cukrzycowej
Stopa cukrzycowa mieszana
To taka gdzie występuje uszkodzenie włókien nerwowych jak również niedokrwienie z powodu postępującej miażdżycy zarostowej tętnic.
Zdjęcia stopy cukrzycowej neuropatyczno – niedokrwiennej.
Stopa Charcota
Osteoartropatia Charcota jest jedną z postaci zespołu stopy cukrzycowej i należy do przewlekłych powikłań cukrzycy. Rozwija się na podłożu polineuropatii obwodowej u chorych z wieloletnią, niedostatecznie kontrolowaną cukrzycą. Charakteryzuje się postępującą destrukcją układu kostno-stawowego stopy. Pojawia się zniekształcenie typu „bieguna kołyski”, czyli wypukłości kostnej po stronie podeszwowej stopy.
Miejsce to staje się najbardziej narażonym na pojawienie się owrzodzenia, modzelu lub urazu.
W diagnostyce pomocne są badania obrazowe. Zdjęcie rentgenowskie uwidoczni charakterystyczne mikrozłamania czyli destrukcję kości.
„Złotym standardem” leczenia stopy Charcota jest całkowite odciążenie stopy np. zastosowanie techniki TCC (ang. total contact casting), czyli dobrze dopasowanego, częściowo usztywnionego lekkiego opatrunku gipsowego. Opatrunek gipsowy początkowo zmieniany jest co kilka dni w celu kontroli wyglądu stopy. Następnie zmiana gipsu odbywa się raz na tydzień.
Jak wygląda stopa Charcota? Na co zwrócić uwagę :
- ciągłość skóry może być zachowana – nie ma rany,
- może być modzel lub niewielka rana owrzodzeniowa,
- zdeformowana, uwypuklona stopa w części podeszwowej,,biegun kołyski’’,
- duży obrzęk, zaczerwienienie i nadmierne ucieplenie stopy.
Stopa Charcota. Stopy Pacjentów Gabinetu leczenia ran.
Leczenie jest trudne i poza antybiotykoterapią, leczeniem miejscowego – jeśli jest rana, wymaga długotrwałego, całkowitego odciążenia całej stopy nawet do 6 miesięcy.
Cukrzyca typu 2 wcale nie musi być straszną chorobą, która powoduje powikłania jeśli jest odpowiednio leczona, a pacjent jest świadomy i odpowiednio wyedukowany. Nierozpoznana, lekceważona, zaniedbana może jednak doprowadzić do poważnych konsekwencji i rozwoju przewlekłych powikłań, które mogą doprowadzić nawet do śmierci.
Wniosek z tego jest taki, że tak naprawdę to jak cukrzyca typu 2 będzie przebiegać zależy w głównej mierze od nas samych.
Drodzy Państwo, moim celem nie jest straszenie Państwa pokazując rany, owrzodzenia w przebiegu zespołu stopy cukrzycowej, lecz zwrócenie uwagi Państwa na objawy zwiastujące problem. Jeśli będziecie Państwo wiedzieli jakie objawy wskazują na rozpoczynający się problem w obrębie stóp to z pewnością zdołacie ustrzec się przed tak groźnymi powikłaniami cukrzycy jak widać na zdjęciach.
Mam nadzieję, że informacje, które przekazuję, pomogą zrozumieć przyczyny powstania zespołu stopy cukrzycowej, a tym samym przyczynią się do uratowania nie jednej stopy przed amputacją. Proszę nie lekceważyć żadnej zmiany na stopie, typu otarcie naskórka, które zaczerwieniło się, skaleczenie, zasinienie palców, obrzęk stopy, zaczerwienienie skóry, deformacji w obrębie stopy. Tylko zrozumienie choroby, zaakceptowanie jej, stała współpraca z personelem lekarsko pielęgniarskim, przestrzeganie zaleceń związanych z leczeniem choroby może zapobiec powstaniu owrzodzenia cukrzycowego.
Drodzy Pacjenci pamiętajcie że:
wczesne wykrycie i właściwe leczenie owrzodzeń pozwala zmniejszyć częstość amputacji od 40 – 85%.
PACJENCIE to Ty sam możesz uratować własne kończyny przed amputacją.
